Kozłek lekarski | Valeriana officinalis

Kozłek lekarski to nazwa właściwa rośliny, znanej w lecznictwie od wielu lat, częściej określanej potoczną nazwą „waleriany”. Kozłek lekarski jest najczęściej wykorzystywanym gatunkiem kozłka, spośród około 150 innych jego odmian.

Jak wygląda kozłek lekarski i gdzie występuje?

Kozłek lekarski wzrasta etapowo. W pierwszym roku swojego bytowania, wytwarza rozetę liści (określanych mianem pierzastych, ogonkowych), która znajduje się tuż przy samej glebie. W kolejnym roku powstaje gruba łodyga. Kwiaty układają się w baldachy. Charakteryzują się one drobną budową i intensywnym zapachem. W części podziemnej Kozłka znajduje się kłącze i korzeń, które są najistotniejszymi fragmentami kozłka pod względem terapeutycznym.

Kozłek lekarski występuje na obszarze Europy, Azji i Ameryki Północnej. Zwykle nie tworzy większych skupisk. Jest typową rośliną dla terenów wilgotnych (brzegów rzek, torfowisk niskich). Warto zauważyć, że ekstrakt z kozłka lekarskiego, wykorzystywany do celach terapeutycznych i przemysłowych pochodzi z upraw, więc nie ma obawy o naturalne wymieranie tego wartościowego gatunku roślinnego.

Zawartość substancji leczniczych w kozłku lekarskim

Surowcem farmaceutycznym jest korzeń kozłka lekarskiego. W jego składzie znajduje się olejek eteryczny, oraz tak zwane walepotriany (triestry irydoidowe). Działanie substancji zawartych w korzeniu kozłka lekarskiego jest określane mianem „sedativum”, czyli uspakajające i usposabiające do snu. Już sam charakterystyczny zapach waleriany sprzyja wyciszeniu i uspokojeniu. Co ciekawe, wpływa nie tylko na ludzi, ale również na zwierzęta (uznawany za afrodyzjak dla kotów).

Wskazania do stosowania wyciągów z korzenia kozłka lekarskiego

Valeriana officinalis jest najbardziej znaną i cenioną rośliną o właściwościach uspokajających. Stosowana jest w lecznictwie w postaci wyciągów płynnych (forma nalewki, kropli walerianowych, nalewek łączonych z innymi wyciągami roślinnymi o działaniu uspakajającym), bądź wyciągów suchych (np. lek Valuherb w kapsułkach).

Wskazaniami do stosowania wyciągów z korzenia kozłka są stany niepokoju, zdenerwowania, podwyższonego poziomu stresu, a także związane z powyższymi sytuacjami, trudności w zasypianiu i utrzymaniu fizjologicznego snu. Ekstrakt z waleriany charakteryzuje się stosunkowo szybkim i silnym działaniem „wyciszającym”, pozbawionym poważnych efektów ubocznych, typowych dla syntetycznych leków uspokajających przepisywanych na receptę. Dla większości pacjentów, już sam zapach kozłka przyczynia się do zmniejszenia napięcia nerwowego, złagodzenia podenerwowania, a także ułatwienia zaśnięcia.

Z  uwagi na pochodzenie roślinne i wysokie bezpieczeństwo stosowania, wszystkie preparaty zawierające wyciąg z korzenia kozłka są dostępne w aptekach bez recepty. Można zatem samodzielnie wdrożyć stosowanie waleriany w przypadku odczuwania nadmiernego zdenerwowania, drażliwości, nadreaktywności na sytuacje stresowe oraz w przypadku problemów z zasypianiem.

Efekt uspokajający można spotęgować stosując preparaty łączone. Ciekawym zestawieniem jest wyciąg z korzenia kozłka lekarskiego wraz z wyciągiem z szyszek chmielu zwyczajnego (lek Valuherb). Chmiel znany bardziej w przemyśle piwowarskim, znajduje także zastosowanie w lecznictwie. Poza działaniem ułatwiającym zasypianie, wspomaga również proces wyciszenia i uspokojenia.